Visuele beeldgrammatica op Instagram
Er zijn maar weinig mensen die de visuele beeldgrammatica* kennen. Tijdens mijn studie Communicatie & Informatiewetenschappen aan de VU Amsterdam volgde ik het vak Reclame & Visuele Retoriek. Doordat ik dit onderwerp zo interessant vond heb ik hier uiteindelijk onderzoek naar gedaan voor mijn hachelorscriptie. Ik wilde achterhalen of het uitmaakt hoe je een product op de foto zet. Mijn hypothese was dat dit zeker wat uitmaakt en afhankelijk is van het type product. En… mijn theorie is ook uitgekomen!
Eerst is het belangrijk om te begrijpen wat de visuele beeldgrammatica inhoudt. Net als zinnen kun je beelden ook ontleden en op verschillende manieren benoemen en analyseren. Zo zijn er bijvoorbeeld conceptuele en narratieve beelden. In het voorbeeld hieronder zie je duidelijk het verschil. De foto is op precies dezelfde plek genomen, maar toch merk je dat er een verschil zit tussen de foto’s. Wat die verschillen precies zijn en wat voor effect dat heeft op het weergeven van producten lees je verder in dit artikel.
Kenmerken van conceptuele & narratieve beelden
- Poserend
- Recht in de camera kijken
- Een selfie is ook conceptueel
- Verhalend
- 'Echte' (alledaagse) situatie
- Er is sprake van een actie, een handeling
Conceptueel analytisch
Poserende, statische Instagram foto's
Bij een conceptueel analytisch beeld wordt er direct oogcontact gemaakt met de camera. Hiermee wordt de afstand verkleind en voel je je als kijker meer betrokken bij het beeld: je wordt aangekeken.
Modefoto’s worden zijn ook conceptuele beelden. Op deze foto zou ik een ‘drager’ kunnen zijn van attributen of kenmerken. Deze hoeven niet expliciet zichtbaar te zijn. Ik zou bijvoorbeeld reclame kunnen maken voor de bril die ik draag, de riem, laarsjes of kleding.
Een heel ander soort foto is een zogenoemde flatlay, een foto gemaakt van bovenaf. Dit wordt ook een conceptueel beeld genoemd, maar voor mijn scriptie heb ik dit soort foto’s niet onderzocht.
Verhalende foto's
Beelden die emoties of gedachtes oproepen
Een narratief beeld, de naam zegt het al: een verhalende foto. Er is sprake van een actie: je kunt een handeling benoemen. Je herkent narratieve beelden aan een ‘vector’. Dit is meestal een lijn op de foto en geeft de actierichting weer. Maar het kan ook de kijkrichting zijn. Op deze foto wijs ik met mijn arm een bepaalde kant op. Je zou het als volgt kunnen beschrijven: “Claudia ziet iets door haar verrekijker en wijst naar rechts.” Bij narratieve beelden word je niet direct aangekeken, maar toch kunnen deze beelden jou triggeren. Je wilt graag meer informatie, bent benieuwd naar het verhaal en waar ik hier bijvoorbeeld naar wijs.
Product placement door influencers op Instagram
Cosmetica producten promoten via Instagram
Op Instagram promoten veel influencers producten en wellicht zit jij er over na te denken om ook eens een samenwerking op te zetten.
Op deze foto wordt reclame gemaakt voor mascara. Het is zichtbaar dat er sprake is van een advertentie, omdat er #ad vermeld is en het product account getagt is. (Dat moet ook volgens de Reclamecode Social Media & Influencer Marketing).
Als we de foto bekijken vanuit de visuele beeldgrammatica kunnen we het categoriseren als een conceptueel beeld. De influencer, het model kijkt recht in de camera en houdt het product vast in haar hand als een attribuut. Ze is op dat moment ook drager van het product, want ze heeft de mascara al op haar wimpers.
We zien als het ware het eindresultaat: hoe staat het product? Er is geen actie die je kunt omschrijven dus het is geen narratief beeld. Het type product valt onder gebruiksproducten.
Gebruikproducten promoten via Instagram
Hetzelfde product, een andere visuele vormgeving
Op deze foto zien we hetzelfde type product, maar is de vormgeving anders. Hier is sprake van een narratief beeld. Er wordt een handeling verricht en ze gaat de mascara op doen. De actie is dus belangrijk op de foto: wat is ze aan het doen?
Mijn voorspelling was dat dit soort beelden minder effectief zijn en aantrekkelijk scoren. Je bent als kijker namelijk niet geïnteresseerd in de handeling en raakt hier niet door getriggerd in tegenstelling tot een conceptueel beeld. Daar wordt je direct aangekeken en zie je het eindresultaat. Bij gebruiksproducten is dit namelijk wel relevant. Je wilt goed kunnen zien hoe het product staat.
Verschil tussen gebruiksproducten en lifestyleproducten
Ik heb niet alleen gebruiksproducten meegenomen in mijn onderzoek, maar ook lifestyleproducten. Het specifieke product was een horloge. Uit mijn onderzoek is gebleken dat een narratieve vormgeving beter werkt dan een conceptuele. Mijn verklaring hiervoor is dat je bij een narratieve foto kunt inleven in de persoon op de foto. Je beleeft als het ware het moment en voelt hoe het zou zijn als jij daar zou staan en die geweldige sieraden zou dragen. Bij een conceptuele foto raak je afgeleid door het oogcontact.
Zoals eerder gezegd heb ik geen flatlay’s onderzocht, omdat mijn scriptie al vrij complex was. Persoonlijk denk ik dat combinaties (een caroussel post) ook goed zullen werken. Dus op foto 1 een narratief beeld en als je naar rechts swipet een close-up van het product met de details.
Foto 1: narratief
Foto 2: conceptueel
Foto 3: conceptueel (flatlay)
Wetenschappelijke publicatie
Onderzoeksresultaten verschenen in Tekstblad (Tijdschrift voor Tekst & Communicatie)
Mijn bachelor heb ik afgerond met een 8,5 voor mijn scriptie. Er zijn veel interessante resultaten uitgekomen en mijn begeleider was hier zo enthousiast over dat hij dit graag wilde publiceren. Terwijl ik druk bezig was met het opzetten en geven van een nieuwe pre-university college Masterclass De Invloed van Influencers, (geïnspireerd door mijn scriptie) verscheen dit wetenschappelijk artikel over influencer-marketing met daarin de belangrijkste resultaten van mijn onderzoek! 
In het kort: influencers promoten verschillende soorten producten: gebruiksproducten (mascara, 
, tandpasta etc.) of lifestyleproducten (horloges
, 
, etc.). Dit kunnen ze op verschillende manieren in beeld brengen: conceptueel (het simpelweg laten zien van het product) of door gebruik te maken van een narratief (door er een visueel “verhaal” bij te maken).
Uit mijn onderzoek blijkt dat er een wisselwerking is tussen het type product en het type beeld. De producten worden bij bepaalde combinaties aantrekkelijker gevonden en dus meer gewaardeerd! Het is dus van belang om goed na te denken over welke visuele vormgeving het best past en het meest effectief is voor een bepaald product!
*Kress, Gunther R., and Theo Van Leeuwen. Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge, 2006.
Alle ins & outs leren van Instagram
DIY Instagram Groei Traject voor ondernemers
Dit unieke online programma is strategisch & praktisch. Het is een mix tussen (wetenschappelijke) kennis & persoonlijke ervaringen. Dat alles deel ik op een voor jou begrijpelijke manier, samen met diverse oefeningen zodat je ook echt aan de slag kunt om jouw unieke contentstrategie uit te werken.
